Festiwal Góry Literatury 2024

Festiwal Góry Literatury powstał z inicjatywy Olgi Tokarczuk w 2015 roku. Jego głównym celem były i pozostają aktywizowanie kulturalne i obywatelskie mieszkańców Ziemi Kłodzkiej i Aglomeracji Wałbrzyskiej, promocja kultury i czytelnictwa, upowszechnianie i wzmacnianie postaw ekologicznych i równościowych, promocja regionu.

— Pierwsze edycje festiwalu odbywały się na tarasie mojego domu. Ukształtowanie ogrodu pozwalało na stworzenie swoistego amfiteatru. Ale też na bliskość. Cieszę się, że mimo tak ogromnego rozwoju ten rodzaj bliskości pomiędzy gośćmi festiwalowymi a publicznością wciąż jest jednym z najważniejszych elementów tego wydarzenia. Trochę przeraża mnie tegoroczny rozmach, nie sposób wziąć udziału we wszystkich wydarzeniach z równym skupieniem i zaangażowaniem, ale tym bardziej doceniam pracę Fundacji i całego zespołu – mówi Noblistka.

Od 2022 roku Festiwal organizuje Fundacja Olgi Tokarczuk, niezależna organizacja pozarządowa, 

powołana do życia przez pisarkę niedługo po otrzymaniu przez nią Literackiej Nagrody Nobla.

Fot. Max Pflegel

Jubileuszowy rok

Rok 2024 to jednak nie tylko jubileusz Festiwalu. To także 35. rocznica pierwszych częściowo wolnych wyborów w Polsce, 25. rocznica wstąpienia Polski do NATO i 20. rocznica wejścia naszego kraju do Unii Europejskiej. 

— Rocznice bywają niedoceniane. Dla nas jednak te jubileusze są wyjątkowo istotne, a ich nadzwyczajne nagromadzenie w tym roku ma swoją niezwykłą wartość symboliczną. Festiwal, który stał się już częścią krwiobiegu regionu, przypomina mieszkańcom, właśnie poprzez honorowanie rocznic, że są Europejczykami i wolnymi ludźmi. Podkreśla wartości, jakie się z tymi pojęciami wiążą. Pozwala także na nieskrępowaną dyskusję o przyszłości i o tym, jak nie zmarnować osiągnięć ostatnich 35 lat, jak je korygować, jak mierzyć się z najnowszą historią Polski – mówi Grzegorz Tokarczuk, prezes Fundacji Olgi Tokarczuk.

2024 to również następny rok agresji Rosji przeciwko Ukrainie i kontynuacja wojny w Gazie. To czas symbolicznych i realnych zmian politycznych w Polsce, Europie i na świecie. To okres niepokoju i niepewności, nierzadko chaotyczny i trudny do zdefiniowania, a równocześnie okres nadziei i szans na stabilizację i demokratyzację. 

Właśnie to swoiste rozdarcie, emocje towarzyszące rozdwojeniu doświadczeń i oczekiwań, lokalne ukojenia i globalne katastrofy oraz wspomniane rocznice podyktowały nam program tegorocznego Festiwalu. Wierzymy bowiem, że to kultura i sztuka najlepiej, najszybciej i najbardziej bezkompromisowo diagnozują sytuację obu światów: rzeczywistego i nierzeczywistego. Nieustająco wierzymy w słowa z mowy noblowskiej naszej Fundatorki, które obraliśmy sobie za motto: kiedy zmienia się opowieść, zmienia się świat.

Rekordowa edycja

Ogromną frekwencję podczas zeszłorocznej edycji (trzydziestopięciotysięczną publiczność przed naszymi scenami i półmilionową online) oraz wspaniały odbiór Festiwalu potraktowaliśmy jako wyzwanie i zachętę do dalszej pracy.

Zapraszamy zatem na rekordową w naszej historii liczbę wydarzeń: ponad 150. W ciągu 11 dni sceny w 23 lokalizacjach Ziemi Kłodzkiej i Aglomeracji Wałbrzyskiej ugoszczą ponad 230 osób. Będziemy między innymi w Nowej Rudzie, Kłodzku, Wałbrzychu, Świdnicy, Ludwikowicach Kłodzkich oraz na Zamku Sarny w Ścinawce Górnej. Zagramy aż 11 koncertów, pokażemy 9 filmów, zorganizujemy 5 wystaw, zaprosimy na 2 przedstawienia teatralne i 33 warsztaty oraz seminaria Latającego Uniwersytetu Ludowego. Przede wszystkim jednak, jak zawsze, będziemy sceną dialogu — zaplanowaliśmy spotkania, debaty i dyskusje ze znakomitymi gośćmi. 

Po raz pierwszy włączymy w Góry Literatury inną imprezę: Festiwal Tłumaczy Olgi Tokarczuk, podczas którego odwiedzi nas 35 tłumaczek i tłumaczy Noblistki z całego świata (i nie tylko; to także autorki i autorzy przekładów innych znakomitych polskich twórczyń i twórców). Festiwal Tłumaczy to kontynuacja rozpoczętego przez nas dwa lata temu cyklu spotkań i rozmów o literaturze polskiej widzianej z perspektywy najważniejszych ambasadorów naszej kultury – tych, którzy przenoszą ją za granice języków. 

Głośne czytanie, filmy, zagraniczni goście

Ośmieleni sukcesem zeszłorocznego czytania „Empuzjonu”, w tym roku zaadaptowaliśmy fragmenty „Ksiąg Jakubowych” (w 10. rocznicę wydania powieści) i poprosiliśmy o ich interpretację wybitne aktorki i wspaniałych aktorów: Matyldę Damięcką, Helenę Englert, Marka Kondrata, Andrzeja Seweryna i Macieja Stuhra. To nie wszystkie głośne lektury – będą dla nas czytać również Aleksandra Popławska i… Olga Tokarczuk.

W paśmie filmowym zorganizujemy plenerowy pokaz „Zielonej granicy” Agnieszki Holland i porozmawiamy z reżyserką o tym, co zmieniło się w naszej rzeczywistości i opisywanym przez nią świecie przez ostatni rok. Obejrzymy też filmy dokumentalne Andrzeja Titkowa, ostatni film Marcina Giżyckiego, nową filmową biografię Andrzeja Seweryna, nagrodzone Oscarem „20 dni w Mariupolu” Mstysława Czernowa oraz dwa filmy Ariego Folmana: „Kongres” i „Walc z Baszirem”. 

Bardzo się cieszymy, że nasze zaproszenie przyjęli artyści izraelscy (oprócz Ariego Folmana odwiedzi nas Jakov Z. Mayer) i palestyńscy. Posłuchamy Adani Shibli, autorki głośnego „Drobnego szczegółu”, a pisarka i dziennikarka Bekriah Mawasi opowie nam o literaturze i kulturze palestyńskiej. 

Przywracamy także pasmo czeskie, niegdyś mocno obecne na Festiwalu: na naszych scenach 

Serce festiwalu: literatura

Niezmiennie najwięcej miejsca poświęcamy literaturze polskiej. O swoich ostatnich książkach – i nie tylko – porozmawiają z nami Joanna Bator, Wojciech Bonowicz, Wojciech Chmielarz, Sylwia Chutnik, Jacek Dehnel, Katarzyna Groniec, Wioletta Grzegorzewska, Urszula Honek, Eliza Kącka, Marzanna Bogumiła Kielar, Joanna Kuciel-Frydryszak, Małgorzata Lebda, Joanna Mueller, Michał Rusinek, Barbara Sadurska, Paweł Sołtys, Agnieszka Taborska, Krzysztof Varga, Filip Zawada, Jakub Żulczyk i wielu, wielu innych.

Nie zabraknie rozmów wokół książek popularnonaukowych i biografii. Na naszych scenach zagoszczą nie tylko literaci i literatki, ale też filozofowie i filozofki, naukowcy, naukowczynie, historycy i historyczki sztuki, psychologowie, psycholożki, prawnicy, prawniczki, ekologowie, ekolożki, aktywiści, aktywistki, publicyści, publicystki, dziennikarze i dziennikarki.

Odwiedzą nas między innymi Stanisław Bereś, Ewa Bińczyk, Jerzy Bralczyk, Justyna Dąbrowska, Piotr Jacoń, Sabina Jakubowska, Renata Kim, Leszek Kolankiewicz, Jarosław Kuisz, Aleksander Kwaśniewski, Andrzej Leder, Bartek Sabela, Sylwia Spurek i Tomasz Stawiszyński.

Z naszymi gośćmi porozmawiają znakomici moderatorzy. Zarówno bywający od lat na naszym Festiwalu – wśród nich Urszula Glensk, Katarzyna Kasia, Eliza Kącka, Katarzyna Kolenda-Zalewska, Karol Maliszewski, Michał Nogaś, Anda Rottenberg i Olga Wróbel – jak i debiutujący w tej roli, tak jak… Renata Przemyk.

Sprawy społeczne i polityczne

Dużo miejsca jak zawsze poświęcimy zagadnieniom ekologicznym. Porozmawiamy o zmianach klimatu, przemyśle mięsnym i ekologizowaniu ekonomii. Ale nie tylko mówimy o przyrodzie, lecz również staramy się promować proekologiczne rozwiązania: organizujemy bezpłatny transport zbiorowy, ograniczamy produkcję śmieci, nie używamy wyrobów z plastiku, a w strefie gastronomicznej znajdzie się wyłącznie kuchnia bezmięsna. Będziemy także spacerować po Nowej Rudzie, oglądając miejską roślinność i wędrować po Parku Narodowym Gór Stołowych oraz gotować wegańskie dania. 

Ponownie podejmiemy tematy równościowe — podyskutujemy o transpłciowości, języku wrażliwym i różnorodnych rolach kobiet.

Wreszcie zajmiemy się sprawami politycznymi. W ostatnich latach bowiem często słyszeliśmy, że Festiwal Góry Literatury to oaza wolności w coraz bardziej brunatniejącym świecie. Nasza publiczność doceniała niełatwe czasem rozmowy czy spory o najważniejsze wyzwania współczesności. Odwiedzało nas w przeszłości wielu polityków i polityczek, krytyków i krytyczek poprzedniej władzy. W tym roku postanowiliśmy zaprosić kilkoro z nich zarówno ze względu na wspomniane już, towarzyszące nam rocznice, jak i z powodu funkcji, które zaczęli pełnić po ostatnich wyborach parlamentarnych. 

W rezultacie właściwie stworzyliśmy osobne pasmo polityczne. Nasze zaproszenia przyjęli minister sprawiedliwości Adam Bodnar, ministra edukacji Barbara Nowacka, wiceministra kultury Joanna Scheuring-Wielgus, wiceminister spraw zagranicznych Marek Prawda oraz ministra stanu w niemieckim MSZ odpowiedzialna między innymi za sprawy europejskie i klimatyczne Anna Lührmann. Poza różnymi korzyściami intelektualnymi czy społecznymi płynącymi z takich wizyt przyświeca nam w tym paśmie cel dodatkowy: chcemy pokazać polityczkom i politykom prawdziwą siłę polskiej kultury i tysiące jej odbiorczyń i odbiorców na żywo. Chcemy, by z bliska zobaczyli, jak ludzie kultury zmieniają świat. Chcemy, by sprawczość polityki zmierzyła się ze sprawczością kultury.

— Chyba czas na paradoksalne, wydawałoby się, przedefiniowanie pojęcia „ludzie kultury”. To, że są nimi artyści i artystki na naszych scenach jest oczywiste. Ale z naszej perspektywy i z perspektywy scen właśnie prawdziwymi ludźmi kultury jest nasza publiczność. W czasie dużych wydarzeń kulturalnych nieocenioną wartością jest to, że możemy się wszyscy wyraźnie zobaczyć i usłyszeć. Banalne stwierdzenie, że „sztuka zmienia świat dzięki swoim odbiorcom” domaga się nieustannego przypominania w okresie narastających globalnych kryzysów – mówi Irek Grin, przewodniczący Rady Fundacji Olgi Tokarczuk i dyrektor programowy Festiwalu.

Muzyka, sztuka, teatr

Nieodłączną częścią Festiwalu są koncerty. Będzie ich – jak większości wydarzeń podczas tej edycji –najwięcej w historii. Po raz pierwszy zagramy na koniec każdego dnia festiwalowego, a nie tylko na terenie Zamku Sarny. Bardzo nas cieszy silna wrocławska i dolnośląska reprezentacja: Hurt, Lech Janerka, LUC i Rebel Babel, Skalpel. Poza nimi: Fisz Emade, Katarzyna Groniec, Kortez, 

Wraz z niezwykłą partnerką Festiwalu Jagą Hupało oraz artystami i artystkami z nią związanymi, z Anną M. Kramm na czele, a także we współpracy z Magdaleną Mielnicką i jej galerią NOWA art space zaproponujemy wiele wernisaży i performensów. Na Zamku Sarny pojawi się zbiorowa ekspozycja prac kilkudziesięciu artystek i artystów, a indywidualne wystawy zaprezentują między innymi Maja Gajewska i Wojciech Siudmak.

Nowością w tegorocznym programie są spektakle. Teatr Nowy Proxima zaprezentuje „Komediantkę” na podstawie Czechowa i Bernharda, natomiast Teatr THB — adaptację powieści Olgi Tokarczuk „E.E.”.

W program Festiwalu na stałe wpisały się rozmowy z przedstawicielami Tour de Konstytucja – i tym razem jedna z najważniejszych akcji edukacyjnych w Polsce będzie z nami. Przyzwyczailiśmy się już także do jarmarku rękodzieła i lokalnych produktów, który i w tym roku zagości na Rynku w Nowej Rudzie.

Tradycją Festiwalu stała się także obecność wszystkich pokoleń, obserwujemy wyraźny wzrost liczby rodzin z dziećmi wśród naszej publiczności. Tegoroczna odsłona Małych Gór Literatury, pasma dedykowanego najmłodszym czytelnikom również będzie największa z dotychczasowych, spotkają się z nimi między innymi Grzegorz Kasdepke, Agata Romaniuk oraz tłumacze Olgi Tokarczuk.

Kilkadziesiąt różnorodnych warsztatów i seminariów w ramach Latającego Uniwersytetu Ludowego to odpowiedź na coraz większe oczekiwania naszych odbiorców i odbiorczyń. Ogromne zainteresowanie zajęciami edukacyjnymi dowodzi rosnącej potrzeby samokształcenia i samorozwoju oraz zdaje się być szczególnie oczekiwane w mniejszych ośrodkach. W tym roku z uczestnikami zajęć będą pracować między innymi Edwin Bendyk, Paweł Chyc, Karolina Kuszlewicz, Michał Książek, Magdalena Środa czy… Stewunia. 

Nieodłącznym elementem naszego Festiwalu są także warsztaty kreatywnego pisania, w tym roku pod hasłem „O-po-wieść-o-graniczeniu”, prowadzone przez Karola Maliszewskiego, Miłkę Malzahn i Zbigniewa Kruszyńskiego. Żeby wziąć w nich udział, należy do końca maja nadesłać krótki tekst prozatorski nawiązujący w dowolny sposób do ogólnego hasła warsztatów.

Wybrane wydarzenia zostaną przetłumaczone na polski język migowy, a zdecydowana większość będzie transmitowana na żywo, natomiast ich nagrania trafią później do naszych mediów społecznościowych.

Praktyczne informacje

Pełny program 10. edycji Festiwalu Góry Literatury jest dostępny tutaj. 

Bilety są dostępne w sprzedaży za pośrednictwem platformy eBilet. Nowością w tym roku są karnety — na jeden lub oba weekendy (5–7.07 oraz 12–14.07) obejmujące wydarzenia na Zamku Sarny w Ścinawce Górnej. Można także wybrać bilety jednodniowe, uprawniające do wstępu na wszystkie spotkania danego dnia oraz koncert. W tygodniu obowiązują bilety tylko na koncerty oraz spektakle. W przypadku niewyczerpania puli biletów, będzie je można zakupić także na miejscu.

Udział w pozostałych wydarzeniach jest bezpłatny. Na warsztaty i seminaria w ramach Latającego Uniwersytetu Ludowego obowiązują zapisy pod adresem: [email protected], liczba miejsc ograniczona.

Szczegóły i zasady odnośnie do zgłoszeń na warsztaty „O-po-wieść-o-graniczeniu” znajdują się tutaj.

W folderze „Festiwal Góry Literatury 2024 | Dla mediów” znajdą Państwo pełny program do pobrania, aktualne informacje prasowe, zasady dotyczące akredytacji medialnych oraz wybór zdjęć z ubiegłorocznego Festiwalu.

Zachęcamy także do odwiedzania naszych mediów społecznościowych, gdzie zamieszczamy najbardziej aktualne informacje: 

Fundacja Olgi Tokarczuk: Facebook, Instagram;

Festiwal Góry Literatury: Facebook, Instagram, wydarzenie Festiwal Góry Literatury 2024.